تحقيق چيست؟ تعریف تحقیق چیست و ویژگیهای آنچه میباشد؟ در مباحث علمی، غالباً مفاهیم تحقیق و روش علمی بهصورت مترادف بهکاربرده میشوند. اگرچه بین این دو مفهوم، وجوه مشترک معنایی وجود دارد، ولی تمیز دادن این دو از هم به فهم آنها کمک میکند. تحقیق، در مقایسه با روش علمی، روندی رسمیتر، منظمتر و قویتر است. تحقیق با ساختار منظمتری از کنکاش توأم است که معمولاً بهنوعی ثبت مراحل و گزارش نتایج و دستاوردها منجر میشود. هرچند میتوان روش علمی را بدون تحقیق، به کار گرفت، ولی تحقیق علمی را نمیتوان بدون روش و جوهر علمی انجام داد؛ بنابراین، تحقیق، مرحلهی تخصصیتر از روششناسی علمی است.
خصوصيات تحقيق
- تحقیق بر آزمایشهای قابلمشاهده و یا شواهد تجربی مبتنی است. بعضی سؤالات جالب وجود دارند که نمیتوان آنها را موضوع تحقیق قرار داد، زیرا قابلمشاهده نیستند. تحقیق امور الهامی و جزمی را بهعنوان روشهای استقرار دانش نمیپذیرد. فقط اموری را میپذیرد که از راه مشاهده قابلاثبات باشند.
- تحقیق مستلزم مشاهده و توصیف دقیق است. محقق ابزارهای اندازهگیری کمی و دقیقترین شکل توصیف را به کار میبرد. هنگامیکه این امر ممکن یا مناسب نباشد، توصیفهای کیفی و یا غیر کمی را در مشاهدات به کار میبندد. پژوهشگران روشهای معتبر جمعآوری اطلاعات را انتخاب یا برنامهریزی میکنند و هرگاه امکان داشته باشد، وسایل و ابزارهای مکانیکی یا الکترونیکی و یا وسایل سنجش روانی را برای تصحیح یا تأیید مشاهده، توصیف و تحلیل دادهها به کار میبرند.
- تحقیق مستلزم جمعآوری دادههای جدید یا دستاول و یا کاربرد دادههای موجود برای هدفهای جدید است.
- تحقیق به تخصص نیاز دارد. محقق میداند که دربارهی مسئلهی موردنظر چه مطالبی شناختهشده است و دیگران آن را چگونه کشف کردهاند. ادبیات مربوط را با دقت پیداکرده است، اصطلاحات و مفاهیم آن را میداند و مهارتهای فنی لازم را برای فهمیدن و تجزیهوتحلیل دادههای جمعآوریشده داراست.
پژوهش یا تحقیق (به انگلیسی: Research) یا گاهی بازجُستَن، (از فعل پژوهیدن به معنای جستجو کردن) یک جستجوی منظم و هدفدار است؛ یعنی مراحلی دارد که باید به ترتیب طی شوند تا به نتیجه و هدف برسد. به این مراحل «روش علمی» میگویند.
پژوهش یک روند هوشمندانه، هوشیارانه، خلاقانه و سامان مند برای یافت، بازگویی و بازنگری پدیدهها، رخدادها، رفتارها و انگاشتهها است.
مراحل پژوهش علمی
- مراحل پژوهش علمی عبارتند از:
- انتخاب موضوع
- بیان پرسش یا مسئله
- فرضیهسازی
- جمعآوری اطلاعات و آزمودن فرضیهها
- طبقهبندی اطلاعات و تحلیل نتایج آزمونها
- نتیجهگیری
- ارائه گزارش
معیارهای اولویت بندی تحقيق
۱- مناسبت وسعت مسئله- افراد متاثر از مسئله- شدت مسئله
۲_ اجتناب از دوباره کاری :
اگر مشابه کار انجام شده است ، نتایج آن کار بررسی شود اگر پرسشهای عمده بدون پاسخ مانده است ، آنگاه تحقیق انجام شود
۳_ قابلیت اجرا :
به پول ، زمان ، تجهیزات و نیروی انسانی در دسترس توجه کنید .در ابتدا به دنبال کار های کوچک بروید .منابع مالی داخل و خارج ساز مان را بررسی کنید .
۴_ مقبولیت سیاسی : توجه و حمایت مسئولین را به دست بیاورید .را به دست آورید policy mackers /حمایت سیاستگذاران
۵_ قابلیت به کارگیری نتایج و توصیه ها آیا احتمال به کار گیری نتایج تحقیق در سیستم وجود دارد ؟
۶_ فوریت نیاز به داده ها سیستم چه اندازه ، نیاز فوری به داده های پژوهش دارد ؟تصمیم بگیرید ، کدام موضوع تحقیق در اولویت کاری قرار دارد .
۷_ مقبولیت اخلاقی به حساسیت های فرهنگی توجه کنید( بدیهی است که انجام تحقیق در مورد نگرش مردم به سقط جنین در یک جامعه مذهبی، ناپسندیده است . ) حساسیت فرهنگی در مورد مطلب چه قدر است ؟ شرایط افراد مورد مطالعه چیست ؟ امنیت و رضایت آنها چگونه پیش بینی شده است ؟
توجه :
بر مبنای این هفت عنوان ، از بین طرحهای پیشنهادی ، و از طریق بحث گروهی و امتیازدهی ، اولویت تحقیق مشخص میشود.
اهداف تحقيق
هدف کلی
هدف کلی آنچه را که در مطالعه به طور کلی به آن دست خواهیم یافت ، یا آنچه را که باید انجام گیرد یا پروژه تحقیقاتی به آن برسد ، مطرح می کند.
هدف کلی دارای مشخصات زیر است :
- گنگ و مبهم است
- زمان دسترسی به آن طولانی است
- تعبیر و تفسیر و سنجش هدف کلی ، عملی دشوار است .
مثالی از یک هدف کلی : تعیین عوامل مؤثر در استفاده کم مادران از کلینیکهای کودکان
هدف اختصاصی
ممکن است ( و توصیه می شود ) هدف کلی به اجزاء کوچکتر که از نظر منطقی بهم پیوسته اند، شکسته شود . این هدفها را معمولا ( اهداف اختصاصی) می نامند.این اهداف می بایست ابعاد گوناگون مساله ( همانگونه که در بیان مساله عنوان شده است ) و عوامل کلیدی ، متاثر کننده و یا ایجاد کننده آن را به صورت سیستماتیک بپوشانند.
فرضیه تحقیق چیست؟
راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخگویی به مسأله و یا فرضیه عبارت است از «یک جواب فرضی و یا حدس زیرکانه، درباره ی چگونگی روابط بین چند متغیر». در واقع، فرضیه، بیان کنندهی این مطلب است که «اگر چنین رخ دهد، چنان نتیجه میشود»
از بررسی تعاریف گوناگون فرضیه، مشخص میشود که فرضیه، نوعی حدس است که زاییدهی درک و فهم پژوهشگر از اطلاعات جمعآوری شده درباره مبانی نظری و آزمادههای تجربی ناشی از تحقیقات قبلی.
نکات مهم در تدوین فرضیهها
- مفاهیم و نظریههای مرتبط: فرضیهها باید بر اساس مفاهیم و نظریههای موجود در موضوع مورد بررسی تدوین شوند.
- رابطه بین متغیرها: فرضیه باید رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان کند. این رابطه معمولاً مثبت و مستقیم است؛ مثلاً “دانشجویانی که انگیزه بیشتری دارند، در تحصیل کامیابتر هستند.”
- قدرت تبیین: فرضیه باید ارتباط بین متغیرها را بهصورت منطقی تبیین کند. به عنوان مثال، “بین مطالعه صحیح و موفقیت در تحصیل، رابطه معناداری وجود دارد.”
- قابل آزمون بودن: فرضیه باید قابل آزمون باشد، به این معنا که بتوان با جمعآوری اطلاعات آن را تأیید یا رد کرد. مثلاً “بین خلاقیت افراد در مطالعه و سرعت فراگیری، رابطه معناداری وجود دارد.”
- اختصار و وضوح: فرضیه باید مختصر و بدون ابهام بیان شود.
این نکات به تدوین فرضیههای قابل آزمون و منطقی در تحقیقات کمک میکنند.
اهميت و ضرورت پژوهش در چيست؟
نوع و سطح فعاليت هاي پژوهشي يکي از شاخص هاي اصلي توسعه و پيشرفت محسوب مي شود. موفقيت در تمام فعاليت هاي مربوط به توسعه صنايع، کشاورزي، خدمات و غيره به نحوي به گسترش فعاليت هاي پژوهشي بستگي دارد. در واقع پژوهش يکي از محورهاي مهمي است که ضامن پيشرفت و توسعه پايدار در هر کشور به شمار مي آيد. اگر پژوهشي صورت نگيرد دانش بشري افزايش نخواهد يافت و دچارسکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش امور آموزشي نيز از پويايي و نشاط لازم نيز برخوردار نخواهد بود. همه آن چه که به عنوان پيشرفت علوم در اعصار مختلف تاريخ مي شناسيم حاصل تلاش افرادي است که در کار خود رويکردي پژوهشي داشته اند و ذهن پرسشگرشان همواره محرکي براي فعاليت هاي پژوهشي آنان بوده است.
اهمیت تحقیق از باب نظری
در نوشتن اهمیت و ضرورت تحقیق به بررسی اهمیت تحقیق از باب نظری میپردازیم. در مرحله ارائه اهمیت تحقیق، پژوهشگر نیاز دارد تا با بررسی دقیق دانش و نظریات موجود دلایل مؤثری را برای اهمیت مسئله تحقیقش ارائه دهد. معرفی اهمیت موضوع تحقیق، نیازمند توانایی ابراز ارزش تحقیق در مقایسه با نظریه های موجود است.
این معرفی میتواند نشان دهد که تحقیق فعلی در چه جایگاهی قرار دارد و چگونه میتواند به توسعهی دانش و برطرف کردن نواقص در زمینه ای که پیشتر توسط دیگران شناسایی نشده است، کمک کند. بیشتر اوقات، پژوهشگران در مطالعات خود نقطه ضعف هایی را مشاهده میکنند. تحقیق فعلی میتواند این کمبودها را بهبود دهد و جای خالی موجود در موضوع خاص را پر کند. اگر تحقیق به ارزیابی یک تئوری یا مدل بپردازد، ممکن است به عنوان یک آزمون مؤثر برای آن عمل کند.
همچنین، پژوهشگر میتواند مفاهیم یا اصولی را که توسط پژوهشگران پیشین مطرح شده است، به کار برده و سوالات خود را در چارچوب مشابهی با آنها طرح کند. با این حال، داده هایی که در این پژوهش جمعآوری میشوند، از گروههای مختلف جامعه و زمان های متفاوت استخراج میشوند. بههمین سبب، نتایج به دست آمده ممکن است به افزایش دامنه تئوری های پیشین کمک کرده و باعث توسعه آنها شود.
اهمیت تحقیق از باب علمی
به طور عمومی، تحقیقات از ابعاد متعددی برای جامعه اهمیت دارند. به عنوان مثال، نتایج تحقیق میتوانند به حل مشکلات مختلف در جامعه کمک کنند. همچنین، میتوانند به سازمانها و نهادهای مختلف به عنوان راهنمایی و مبنای تصمیمگیری در مواقع مختلف خدمت کنند. این اهمیت از منظر کاربرد و عملی بودن نتایج تحقیق در شرایط واقعی به وضوح قابل تشخیص است.
تقسیمبندی روشهای تحقیق
روشهای تحقیق به دو نوع کلی تقسیم میشوند: میدانی و کتابخانهای.
تحقیق میدانی
-
- این نوع تحقیق بیشتر به مسائل تجربی، اجتماعی و جامعهشناسی مربوط میشود.
- محقق با کاوش در نمونههای عینی و استقرا به نتایج کلی میرسد.
- در این روش، تحقیق بر روی افراد، اشیا و پدیدههای خارجی صورت میگیرد.
- ابزارهای مهم این روش شامل مصاحبه، مشاهده و گزارشهای محلی هستند.
تحقیق کتابخانهای
-
- حوزه کار محقق در این روش، کتابخانه و اسناد و مدارک آن، مانند کتابها و مجلات است.
- در این روش، محقق معمولاً با محیط خارج و نمونههای عینی سروکار ندارد و به مواد و منابع ثبتشده توسط محققان دیگر رجوع میکند.
- این نوع تحقیق گاهی به عنوان روش تاریخی شناخته میشود، زیرا محققان تاریخ معمولاً از این روش استفاده میکنند.
متغير در تحقيق
متغیر به ویژگی یا صفت یا عاملی گفته می شود که بین افراد جامعه مشترک است.هر شی دارای ویژگی هایی از نظر وزن ، حجم، طول ، عرض، ارتفاع، رنگ،مقاومت، زیبایی و مانند آن است و هر موجود زنده می تواند این ویژگی ها را داشته باشد.معمولا در تحقیق شناخت متغیرها، اندازه گیری آنها و بررسی نحوه آثار و روابط آنها با یکدیگر مورد نظر است، مثلا در علوم انسانی و اجتماعی تعدادی از صفات و ویژگی های جامعه مورد مطالعه که به عنوان متغیر تلقی می شود بدین شرح است:
- ویژگی های بدنی
- استعداد تحصیلی
- هوش، یادگیری
- درآمد
- تحصیلات
- طبقه اجتماعی
توانایی پژوهشگر
در انتخاب موضوع تحقیق، پژوهشگر، باید توانایی خود را مورد نظر قرار دهد و بر پایه ی آن موضوع را انتخاب کند. توانایی تخصصی پژوهشگر در صورت بندی مسئله ی تحقیق و انجام دادن تحقیق نقش بسزایی دارد. فردی که خود به دانش زیر بنایی زمینه ی مورد پژوهش تسلط ندارد، به دشواری می تواند حتی به بیان موضوع مناسب تحقیق بپردازد و طرح پژوهشی را تدوین و اجرا کند.
منابع مادی
شک نیست که برای انجام دادن تحقیق درباره ی یک موضوع باید نیروی انسانی، ابزار اندازه گیری، بودجه، تجهیزات و سایر لوازم مادی در دسترس باشد. از این رو به پژوهشگر باید ابتدا از دسترسی به منابع مادی یاد شده اطمینان حاصل کند، سپس به انتخاب موضوع بپردازد.
منابع اطلاعاتی
در انتخاب موضوع تحقیق باید به منابع اطلاعاتی دسترسی داشت تا امکان بازنگری پژوهش های قبلی و بررسی پیشینه ی تحقیق فراهم شود. زیرا در غیر این صورت ممکن است پژوهشگر به انتخاب موضوعی بپردازد که قبلاً درباره ی آن پژوهش انجام شده و ضرورت تکرار آن وجود نداشته باشد.
به صرفه بودن
برخی اوقات پژوهشگران موضوع هایی انتخاب می کنند که پس از هزینه کردن منابع هنگفت مادی، صرف انرژی بسیار و گذشت مدت طولانی از نظر تحلیل هزینه – فایده مقرون به صرفه نبوده است. از اینرو در انتخاب زمینه ی تحقیق باید اطمینان حاصل کرد که انجام دادن تحقیق درباره ی این موضوع، از جنبه های عملی و نظری مقرون به صرفه است.
سوابق مساله تحقیق
در این مرحله محقق یافته های دیگران و به عبارتی نتایج تحقیقات دیگران ونظریه های مرتبط با مساله تحقیق را گردآوری می کند و در صورتی که پاسخ مساله خود را پیدا نکرد،پژوهش را آغاز می کند علاوه بر آن از تجارب دیگران در تدوین چهارچوب کارخود استفاده می کند.به طور کلی این مرحله برای محقق دارای فواید زیر است:
- با اشراف بر مساله از نو بودن کار اطمینان پیدا می کند.
- پرهیز از دوباره کاری و تکرار .
- آشنایی با مشکلات مسیر تحقیق .
- شناسایی متغیر های مورد نیاز .
- با استفاده از تجارب گذشته و شناسایی متغیرها و روابط آنها فرضیه نویسی ساده تر می شود. محقق باید برای مطالعه سوابق و ادبیات مساله ابتدا اقدام به شناسایی منابعی نماید که اطلاعات مکتوب در مورد مساله در آنها وجود دارد.
فرایند بررسی پیشینه ی تحقیق
به منظور بررسی تحقیقات قبلی و تدوین پیشینه ی تحقیق باید منابع اطلاعاتی مربوط با موضوع تحقیق جایابی شده و مورد تحلیل قرار گیرد . برای این منظور پژوهشگر باید مراحل زیر را طی بکند:
- مشخص کردن واژه گان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق . کلید واژگان همان توصیف گرهای مسئله ی تحقیق است برای انتخاب این توصیف گرها پژوهشگر می تواند مفاهیم تشکیل دهند و مرتبط با موضوع تحقیق را مورد توجه قرار دهد .
- جستجوی منابع اطلاعاتی از جمله نمایه ها ، چکیده نامه ها و کتابهای مربوط به موضوع تحقیق . به عبارت دیگر در باره هر یک از کلید واژگان باید منابعی را که اطلاعات پژوهشی مربوط را به دست دهد یافت . برای این امر می توان پایگاه های کامپیوتری داده ها را نیز مورد نظر قرار داد و اطلاعات پژوهشی بالقوه را بازیابی کرد .
- یافتن عنوان مقاله های مرتبط با موضوع تحقیق
- جایابی نخه هایی از مقالهای مورد نظر
- گزینش مقاله ی مرتبط: در این مرحله ابتدا هر یک از مقاله ها یا گزارشهای جایابی شده بطور مقدماتی مطالعه می شود تا میزان رابطه ی آنها با موضوع تحقیق مشخص شود .بر این اساس مقاله ها یا گزارش های نامربوط کنار گذاشته می شود .
- طبقه بندی مقاله : در این مرحله مقاله ها و یا گزارش ها مرتبط با مسئله تحقیق مشخص شده و برحسب روش متغیر ها ابزار و امثال آن دسته بندی می شود .
- تهیه چکیده : پس از مطالعه ی منابع چکیده ی از آنها تهیه می شود .
مشاهده در تحقيق
همه ما در زندگی واقعی خویش شاهد و ناظر بسیاری از وقایع هستيم البته مشاهدات ما کمتر حالت علمی و پژوهشی دارد. با این وجود یک مشاهده ساده ممکن است منجر به مساله پژوهشی در ذهنمان بشود. البته مواردی است که می تواند مشاهده ما را تحت تاثیر قرار دهد. تعصبات و تمایلات ما ممکن است به طور ناخودآگاه ما را تحت تاثیر قرار دهد.
ویژگی هایی فردی چون هوش، دانایی و میزان دقت مشاهده گر بر مشاهده وی موثر خواهد بود.همچنین دانش و آگاهی پژوهشگران در مورد موضوع مشاهده، درک بهتری ازمشاهده را به دست خواهد داد. مشاهدات را به دو گروه عمده سطحی یا آزاد و دقیق یا منظم تقسیم می کنند:
مشاهدات سطحی یا آزاد
در این گونه مشاهدات ممکن است مشاهده گر خود عضوی از گروه مورد مشاهده باشد یا نباشد اما در هر صورت مشاهدات سطحی و نامنظم و فاقد برنامه ریزی قبلی است. این نوع مشاهده را ما هر روز در زندگی عادی تجربه می کنیم و کمتر به نحوی دقیق و منظم موضوع يا واقعه ای را مورد مشاهده قرار می دهیم.
مشاهده دقیق یا منظم
مشاهده گر در مشاهده دقیق یا منظم موظف به رعایت اصولی از پیش ساخته و منظم و مدون است. او باید به خوبی از موضوع مورد مشاهده آگاهی داشته باشد و در هر شکلی که عرضه شود قادر باشد آن را شناسایی کند. در مشاهده منظم آموزش مشاهده گر یا در واقع کنترل و نظارت بر مشاهده او از موضوعات حائز اهمیت است. در اغلب تحقیقات علمی که در آنها محقق برای جمع آوری اطلاعات روش مشاهده را انتخاب می کند، از همین نوع مشاهده منظم استفاده می کند. )
تعريف متغير
متغیر عبارت است از ویژگی واحد مورد مشاهده. متغیر کمّیتی است که می تواند از واحدی به واحد دیگر یا از یک شرایط مشاهده به شرایط دیگر مقادیر مختلفی را اختیار کند. به بیان دقیق تر، متغیر نمادی است که اعداد یا ارزش ها به آن منتسب می شودبرای مثال نمرات حاصله از آزمون پیشرفت تحصیلی یک متغیر است، زیرا از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و یا حداقل تمام افراد نمره ی یکسانی از آن به دست نمی آورند. درمثال هوش ،هوش مفهوم ،بهره هوشی سازه ،ونمرات بهره هوشی دانش آموزان متغییرمحسوب می شود.
انواع پژوهش و طرح پژوهش
نباید انواع طرح پژوهش با انواع پژوهش اشتباه شود. طرح پژوهش راهنمای کلی و نقشه راهی است که چارچوب کلی یک تحقیق علمی را برای پژوهشگران روشن میسازد. این طرح پژوهشی میتواند مبتنی بر رویکردهای کمی، کیفی یا آمیخته باشد. کرسول معتقد است برای ارائه یک طرح پژوهش باید رویکرد پژوهشی روشن باشد. سه نوع رویکرد پژوهشی وجود دارد (حبيبي،1400):
- کمی
- کیفی
- آمیخته
انواع طرح تحقیق از منظر نوع داده
استراتژی پژوهش در انتخاب طرح پژوهش بسیار اهمیت دارد. جهت خاصی را برای برای رویههای انجام پژوهش در یک طرح پژوهشی فراهم میسازد. استراتژیهای پژوهشی گوناگونی وجود دارد که مهمترین آنها به تفکیک رویکردهای گوناگون پژوهشی عبارتند از:
- استراتژیهای کمی: طرحهای آزمایشی، غیرآزمایشی (توصیفی)
- استراتژیهای کیفی: تحلیل روایت، پدیدارشناسی، قومنگاری، گراندد تئوری، مطالعه موردی
- استراتژیهای آمیخته: متوالی، همزمان و تبدیلی
انواع روش های کیفی
- روش پژوهش اقدام پژوهی : تامل و تعمق درباره یک مشکل ابتدا بررسی راه حل و سپس اقدام
- داده بنیاد : نظریه زمینه ای، نظریه برخاسته از داده هااست . تئوری داده بنیاد تیین روند شکل گیری یا فرآیند یک پدیده بر اساس یک دسته از داده ها به صورت یک نظریه می باشد.
- روش گروه های کانونی : برای پی بردن به درک افراد درباره یک موضوع ویژه
- روش پژوهش موردی: با توجه به هدف هم میتوان به صورت کمی و هم می توان کیفی انجام شود. پژوهش موردی، بررسی یک مورد ویژه از ابعاد مختلف برای بدست آوردن تصویر عمیق از آن پدیده می باشد.
- تحلیل روایت (زیستنگاری، زندگی نامه ای ، تاریخچه زندگی، تاریخ شفاهی) : بررسی روایت های زندگی یک یا چند فرد به صورت حکایت گونه برای نمایان کردن رویدادهای زندگی
- روش پدیدار شناسی: پی بردن به تجربه زیسته افراد در مورد یک پدیده یا مفهوم روش قوم نگاری مردم شناسی فرهنگی مطالعه فرهنگ یک گروه برای بازنمایی الگوهای مشترک رفتاری آن ها
- روش تاریخی: بررسی وقایع و رویدادهای رخ داده در گذشته
- روش تحلیل گفتمان: مطالعه زبان و تحلیل ریشه های گفتمان انسانی با استفاده از روش قوم شناسی و تحلیل مکالمات
- روش تحلیل محتوا: از روشهای اسنادی است که به بررسی نظام مند عینی، کمی و تعمیم پذیر پیام های ارتباطی می پردازد روش پژوهش سنتز پژوهی فراتحلیل کیفی ترکیب نتایج و یافته های کیفی پژوهش های انجام شده در یک موضوع خاص
انواع روش های تحقیق کمی
روش های کمی با اعداد و اشکال قابل اندازه گیری سروکار دارند. از روشی سیستماتیک برای بررسی رویدادها یا داده ها استفاده می کند. این به سوالات برای توجیه روابط با متغیرهای قابل اندازه گیری برای توضیح، پیش بینی یا کنترل یک پدیده پاسخ می دهد.
انواع روش های کمی عبارتند از:
- روش تحقیق پیمایشی: زمینه یابی بررسی نگرشها علایق و دیدگاه ها در مورد یک پدیده خاص
- روش تحقیق همبستگی: بررسی رابطه بین پدیده ها
- روش تحقیق بررسی موردی : بررسی یک پدیده از جنبه های مختلف روش تحقیق علی مقایسه ای پس رویدادی بررسی عوامل موثر بر یک پدیده (علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار می گیرد
- روش تحقیق آزمایشی، نیمه آزمایشی، شبه آزمایشی : بررسی میزان اثر بخشی یک روش یا مورد در عمل
- روش تحقیق فراتحلیل ترکیب کمی: نتایج پژوهشهای انجام شده در یک موضوع خاص
انواع تحقيق بر اساس هدف
تحقيق بنيادي
تحقیق بنیادی: پژوهش بنیادی (Pure or Basic Research) پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیدهها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوریها و نظریهها میپردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک مینماید. هدف اساسی این نوع پژوهش تبیین روابط بین پدیده ها، آزمون نظریهها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است.
برای نمونه “بررسی رابطه اعتماد و تعهد در روابط صنعتی” یک نمونه تحقیق بنیادی است. سطح گفتمان کلی و انتزاعی در حوزه یک علم است. تحقیق بنیادی میتواند نظری یا تجربی باشد. پژوهش بنیادی نظری از روشهای استدلال عقلانی و قیاسی استفاده میکند و بر پایه مطالعات کتابخانهای انجام میشود. پژوهش بنیادی تجربی از روشهای استدلال استقرائی استفاده میکند و بر پایه روشهای میدانی انجام میشود.
تحقيق كاربردي
تحقیق کاربردی: پژوهش کاربردی (Applied Research) پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روشها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام میشود. هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. در اینجا نیز سطح گفتمان انتزاعی و کلی اما در یک زمینه خاص است.
تحقيق از نوع تحلیل محتوا
این تحقیق به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظامدار انجام می شود.محقق در این تحقیق به دنبال تجزیه و تحلیل و توصیف مطالب است.( مثل تحلیل کتاب ها، مقالات، عکس های هوایی)..
تحلیل محتوی یک روش پژوهشی است که به صورت منظم وعینی برای توصیف مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کاربرده می شود. در این روش ، پیام ها یا اطلاعات به صورت منظم کد گذاری و به نحوی طبقه بندی می شوند که پژوهشگر بتواند آن ها را به صورت کمی تجزیه و تحلیل کند.
تحقیقات همبستگی
این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام میپذیرد،ولی درآنها الزاما کشف رابطه علت و معلول مورد نظرنیست. در تحقیق همبستگی بر کشف وجود رابطه بین دو گروه از اطلاعات تاکید میشود.
تجزيه و تحليل داده هاي تحقيق
تجزیه و تحلیل کمی
یکی از روشهای تجزیه و تحلیل دادهها در پایان روش کمی است. این روش در موضوعاتی کاربرد دارد که مفاهیم موجود در آن از طرف معرفهای تجربی کنی قابل اندازهگیری باشد. ابزار این روش، تکنیکهای آماری مانند میانگین، انحراف استاندارد، واریانس، میانه، مد و … میباشد.
تجزیه و تحلیل کیفی
در این روش تجزیه و تحلیل داده ها در پایان نامه بیشتر معطوف به صفات است. به این معنا که دادههای جمعآوری شده از نوع کیفی بوده و باید با دخالت دیدگاههای متنوع و مفروضات تجزیه و تحلیل شوند. این روش بیشتر در حوزه علوم انسانی و در زمینههای سیاست، اخلاق، فرهنگ، دین و مانند آن کاربرد دارد. در واقع بیشتر تحقیقات کتابخانهای و نظری در این دسته جای گرفته و با استفاده از ابزارهایی مانند اسناد جمعآوری شده و به صورت کتابخانهای انجام میشود.
تجزیه و تحلیل توصیفی
روش دیگر تجزیه و تحلیل داده ها در پایان نامه توصیف است. در این روش کار تجزیه و تحلیل به به صورت کمی باشد، پژوهشگر دادههای گردآوری شده را با استفاده از شاخصهای آماری توصیفی در دسترس، خلاصه و طبقه بندی مینماید. در واقع در روش تجزیه و تحلیل توصیفی، ابتدا باید دادههای گردآوری شده را با تهیه و تنظیم یک جدول توزیع فراوانی خلاصه کرد و پس از آن با استفاده از یک نمودار آنها را نمایش داد.
در آخر با استفاده از دیگر شاخصهای آمار توصیفی، دادهها را خلاصه کرد. مهمترین ابزارهای این روش میانگین، انحراف استاندارد و میانه است. البته اگر تجزیه و تحلیل کیفی باشد، در این توصیف آن چگونگی صفات هر کدام از متغیرهای موجود شرح داده خواهد شد.
تجزیه و تحلیل مقایسهای
در این روش علاوه بر توصیف و تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده، دادهها با هم مقایسه نیز خواهند شد. در واقع ابزارهای روش تبیینی و مقایسهای تقریبا با هم یکسان میباشد.
روایی و پایایی تحقيق
پایایی و روایی مفاهیمی هستند که برای ارزیابی کیفیت تحقیق استفاده می شوند و نشان می دهند که روش، تکنیک یا آزمون تحقیق چه چیزی و به چه میزان از آن را اندازه گیری می کند. پایایی مربوط به همسانی (Consistency) یک معیار و روایی مربوط به صحت (Accuracy) یک معیار است. در هنگام ایجاد طرح تحقیق، برنامه ریزی روش های تحقیق و نوشتن نتایج آن، به ویژه در تحقیقات کمی، در نظر گرفتن پایایی و روایی بسیار مهم است.
