آموزش خلاصه نویسی به کودکان
قبل از خلاصه نویسی آمادگی‌اش را پیدا کنید
منظور من از آماده شدن برای انجام خلاصه‌نویسی صرفا تهیه دفتر و ماژیک هایلایت نیست؛ بلکه بیشتر منظورم پیدا کردن آمادگی ذهنی است. برخی از مشاوران توصیه می‌کنند که خلاصه‌نویسی را همزمان با مطالعه کردن انجام دهید؛ این کار هم فواید خاص خودش را دارد مثلا تمرکز را افزایش می‌دهد؛ اگر چه اصلا اسم این کار یادداشت برداری است و نه خلاصه نویسی!
وقتی که برای اولین بار درسی را می‌خوانید به درستی نمی‌دانید که کدام قسمت‌ها مهم‌تر هستند و چون مطالب برای شما کاملا جدید هستند، احساس می‌کنید که همه چیز را باید یادداشت کنید. بهترین راه برای ایجاد آمادگی ذهنی این است که مطالب را یک دور بخوانید و برای یادگیری بهتر تعدادی تست آموزشی کار کنید تا به یک دید بهتر و تسلط نسبی برسید، بعد از انجام این کارها اکنون بهترین زمان برای خلاصه نویسی کردن مطالب است.
پنج اصل خلاصه نویسی براي کودکان
اصول پنجگانه آموزش خلاصه نویسی به کودکان موارد زیر هستند:
- خنثی‌نویسی. جهت‌گیری لحن یک متن خلاصه‌شده باید کاملا با جهت‌گیری مطلب اصلی هماهنگ باشد. هدف از خلاصه نویسی، قضاوت یا نتیجه‌گیری شخصی نیست.
- دقت. اعداد، ارقام و همه‌ی جزئیات یک متن خلاصه‌شده باید مطابق با منبع اصلی باشند.
- شفافیت. خلاصه برداری نباید مانع از شفافیت مطلب شود. باید تمام نکات کلیدی برای حفظ ارتباط منطقی اطلاعات در متن خلاصه‌شده نیز قید شوند. متن خود را به‌گونه‌ای بنویسید که خواننده‌ای هم که متن اصلی را نخوانده، بتواند ارتباط منطقی اطلاعات آن را درک کند.
- سادگی ساختاری و اطلاعاتی. دشواری متن خلاصه‌شده باید از منبع اصلی کمتر باشد. البته در این موضوع نباید زیاده‌روی کرد یا هدف را بر ساده‌سازی گذاشت. بلکه باید متن را به‌گونه‌ای بازنویسی کرد که درک آن برای ذهن، آسان‌تر شود.
- مختصر اما مفید. در خلاصه نویسی باید اصل مطالب در قالب جملاتی منطقی با رعایت اصول دستوری زبان تاجای‌ممکن خلاصه شوند. جملات باید ساده، کوتاه و درعین‌حال دارای المان‌های اصلی باشند. بنابراین نگارش اطلاعات در قالب کلمات منفرد و منفصل، اشکال گرافیکی کمتر در این روش انجام می‌شود.
تسهیل مراجعه‌های بعدی به متن
بسیاری از متن‌ها و کتاب‌های خوب، پس از خوانده شدن برای همیشه کنار گذاشته نمی‌شوند. در طول زمان، بارها ممکن است لازم شود به آن متن‌ها برگردید و دوباره آن‌ها را مرور کنید. از آن‌جا که با گذر زمان، چارچوب کلی متن و نکات مطرح شده در آن را فراموش می‌کنیم، مطالعهٔ مجدد میتواند به اندازهٔ خواندن اولیه زمان‌بر و انرژی‌بر باشد.
اگر زمانی که یک کتاب یا یک درس را به تازگی خوانده‌اید و هنوز کلیات و جزئیات آن در ذهن شماست، خلاصه‌ای از متن را تهیه کنید، مراجعهٔ بعدی به آن راحت‌تر خواهد بود. در این حالت، خلاصه نویسی قرار نیست شما را از خواندن متن اصلی بی‌نیاز کند. بلکه به شما کمک می‌کند در مراجعه‌های بعدی، سریع‌تر در فضای متن قرار بگیرید و راحت‌تر با آن ارتباط قرار کنید.
آموزش خلاصه نویسی به کودکان
- خلاصه نویسی حرفه ای یک فن بیان است که در آن اطلاعات و مطالب پراکنده را به صورت خلاصه و مختصر بیان می کنید. هدف از خلاصه نویسی، ارائه اطلاعات به صورت ساده و قابل فهم برای مخاطبین است.
- برای خلاصه نویسی حرفه ای، باید با دقت و تمرکز به مطالب گوش داد و جزئیات را درک کنید.
- سپس با استفاده از کلمات کلیدی، جملات کوتاه و ساده، مطالب را به صورت خلاصه بنویسید.
- همچنین، باید توجه داشت که خلاصه نویسی به هدف از پشت سر گذاشتن جزئیات غیرضروری نباید منجر به از دست دادن مفاهم و تأثیرگذاری مطالب شود.
- برای خلاصه نویسی حرفه ای، لازم است با تمام قابليت های زبان آشنا باشيد.
- همچنین، باید توانایی تفکر سریع و انتخاب کلمات مناسب را داشته باشید.
- در نهایت، برای بهبود مهارت خلاصه نویسی، می توانید با خواندن مطالب مختلف و تمرین های خلاصه نویسی، مهارت خود را بهبود دهید.
در آموزش خلاصه نویسی به کودکان از جذابیت تصویری غافل نشوید
بارها توضیح داده‌ایم که حافظه ما در به خاطر سپردن تصاویر بسیار بهتر از متن عمل می‌کند.
برای اینکه بتوانید خلاصه نویسی جذابتری داشته باشید، بهتر است که حتما از عناصر بصری هم در تقویت حافظه استفاده کنید.
برای مثال استفاده از رنگ‌ها، علاوه بر جلوگیری از خستگی ذهن، یادگیری و یادآوری را برای شما لذتبخش تر خواهد کرد. همچنین اگر خلاصه‌نویسی شما از شکل خاصی پیروی کند، به خاطر سپردن آن برای حافظه دیداری ما ساده‌تر خواهد بود.
در واقع یکی از دلایل برتری نقشه‌کشی ذهنی بر سایر تکنیک‌های گفته شده هم همین موضوع است.
نقشه‌های ذهنی به دلیل شکل ظاهری و همچنین استفاده از رنگ‌های مختلف در رسم آن‌ها، به ما کمک می‌کنند تا مطالب را به شکل عمیق‌تری به ذهن و حافظه خود بسپاریم.
سه نکته خلاصه نويسي براي كودكان
- به کودکان بیاموزید که یک قطعه یا عبارت را در یک بند خلاصه کنند.
آن‌ها ابتدا باید بتوانند با استفاده از شش سؤال اصلی، مشخص کنند که در یک متن گفتاری یا نوشتاری چه حقایق و اطلاعاتی اهمیت دارند. پس از آن، می‌توانند خلاصه‌سازی بخشی از یک کتاب یا نوشته و یا یک داستان کوتاه را تمرین کنند. تمرین حتماً باید روی یک متن کوتاه صورت گیرد؛ چون خواندن و استخراج اطلاعات مهم از آن آسان‌تر است.
در صورت موفقیت در این تمرین آموزش خلاصه نویسی به کودکان، کودکان با تلاش بیشتر موفق به خلاصه‌سازی متن‌های طولانی‌تر خواهند شد.
- به کودکان نشان دهید که ایده اصلی را چگونه پیدا کنند. در آثار ادبی، کل متن حاوی یک ایده مرکزی و اصلی و هر بند (پاراگراف) نیز دربردارنده یک ایده اصلی است. این ایده، اغلب در جمله اول یا جمله موضوعی قرار دارد اما میتواند در هر جای بند هم باشد. اگر بچه‌ها بتوانند ایده اصلی هر بند را پیدا کنند، دنبال کردن ایده اصلی داستان برایشان بسیار آسان خواهد شد.
- برای بچه‌ها، درباره اهمیت جزئیاتی که ایده اصلی را حمایت می‌کنند توضیح دهید. در کنار جمله اول یا جمله موضوعی، که ایده اصلی در آن قرار گرفته است، بقیه جمله‌های یک بند کمابیش حمایت‌کننده ایده اصلی هستند. البته همه جزئیات حاوی اطلاعات اصلی نیستند و بنابراین، فقط از بعضی از آن‌ها در خلاصه استفاده می‌شود.
نكات مهم خلاصه نويسي در حوزه كودك
در زمينه آموزش خلاصه نویسی به کودکان شما باید بدانید که داستان درباره کیست. کدام شخصیت‌ها اصلی و مهم‌اند و کدام‌ها در جریان داستان اهمیت چندانی ندارند. اگر تعداد شخصیت‌ها زیاد است، می‌توانید بسیاری از آن‌ها را که اهمیت کمتری دارند، از قلم بیندازید و در خلاصه هم درباره‌شان چیزی ننویسید.
مثال
برای مثال، در داستان «قدم یازدهم» شیر کوچولو، مادرش، و نگهبان باغ‌وحش سه شخصیت اصلی هستند که داستان را به پیش می‌برند، پس اگر هرکدام از آن‌ها نباشد، داستان دچار مشکل می‌شود و ادامه پیدا نمی‌کند.
بنابراین نمی‌توانید، آن‌ها را حذف کنید. اما مردم، مأمورهای باغ‌وحش، گوینده رادیو، آن‌ها که از شیر خوششان می‌آمد، آن‌ها که از شیر بدشان می‌آمد و… شخصیت‌های فرعی این داستان هستند؛ یعنی نبودنشان در جریان داستان تغییر چندانی ایجاد نمی‌کند اگرچه بودنشان باعث رونق و گسترش داستان می‌شود. پس، لازم نیست در خلاصه درباره آن‌ها بنویسید، یا بهتر است فقط اشاره‌ای به آن‌ها داشته باشید.
